Struktura programu:
I. Wstęp.
II. Cele programu.
III. Metody wykorzystywane przy realizacji programu.
IV. Współpraca z rodzicami.
V. Nawyki i usamodzielnianie.
VI. Zasady pracy.
VII. Treść i struktura programu.
VIII. Założenia ewaluacyjne.
IX. Uwagi o realizacji
I. Wstęp.
W życiu małego dziecka szczególną rolę przypisuje się jego umiejętności poznawania otaczającego świata, rozumienia go, dostrzegania związków w nim zachodzących i współdziałania. Każde dziecko przebywa tę trudna drogę w swój indywidualny sposób, nie zawsze taki, jakiego byśmy oczekiwali. Poznanie potrzeb i możliwości dziecka pozwala nam na właściwe planowanie pracy. Naturalny potencjał dziecka, maksymalnie można wykorzystać stwarzając mu możliwości doświadczania w różnych warunkach i sytuacjach.
II. Cele programu.
Program daje możliwości wyboru odpowiedniego poziomu ćwiczeń w danym obszarze, dostosowanych do umiejętności i możliwości dziecka. Tak więc możemy pracować z dzieckiem jednocześnie na dwóch poziomach. Prowadzimy zajęcia z dzieckiem z zakresu motoryki dużej i małej na poziomie podstawowym równocześnie prowadzimy ćwiczenia i zabawy z zakresu percepcji i pamięci słuchowej oraz koordynacji słuchowo- ruchowej.
Cele:
- ćwiczenia koncentracji uwagi,
- zachęcanie do podjęcia aktywności własnej,
- rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowej,
- usprawnianie percepcji słuchowej i koordynacji słuchowo- wzrokowo- ruchowej,
- wzbogacenie zasobu słownictwa,
- wyrównywanie dysharmonii rozwojowych, korygowanie zaburzonych funkcji,
- kompensowanie braków w rozwoju fizycznym i psychicznym,
- maksymalne usprawnianie i rozwijanie zaburzonych funkcji psychicznych i fizycznych.
Autorzy programu pt. „Zabawy fundamentalne”, wspierającego rozwój dzieci od narodzin do 6 lat, C. Rose i G. Drydena podają trzy najważniejsze jego cele:
- okazywanie miłości dziecku.
- zapewnienie bezpieczeństwa.
- stwarzanie odpowiednich warunków do zabawy.
Ponadto, dążymy do:
- kształtowania umiejętności społecznych dzieci,
- nauczania funkcjonowania w grupie,
- wspomagania rozwój umysłowego dzieci przez różne zabawy,
- kształtowania samodzielności podczas czynności samoobsługowych i jedzenia.
III. Metody wykorzystywane przy realizacji programu.
Praca z małym dzieckiem wymaga od opiekunów zaangażowania i entuzjazmu podczas przeprowadzanych zabaw. Umiejętności przekazywania wiedzy, zachęcenia do samodzielności podczas podejmowania próby rozwiązania zadania, stwarzania sytuacji problemowych.
Opiekun wykorzystuje w swej pracy metody, które poprzez różne formy aktywności dziecka sprowokują je do wspólnych doświadczeń.
Wśród metod, które opiekun może wykorzystać do realizacji wyznaczonego celu, wyróżniamy:
- stymulujące rozwój dziecka,
- aktywizujące,
- kompensacyjne,
- korygujące,
- usprawniające.
Dziecko za pomocą tych metod, poprzez podstawową formę aktywności, jaką jest zabawa, zdobywa nowe wiadomości, umiejętności. Może poznawać rzeczywistość poprzez przeżywanie i samodzielne doświadczanie. Uczy się współdziałania i współżycia w grupie, mając jednocześnie zapewnione poczucie bezpieczeństwa. Bogaty wybór metod, jakie oferuje pedagogika pozwala opiekunowi na dobranie metody do indywidualnych możliwości dziecka. Znajomość metod pozwala na ich łączenie. Muszą one koniecznie być wzbogacone własnymi przemyśleniami i pomysłami.
Program zakłada wykorzystanie następujących metod:
- elementy metody Ruchu Rozwijające Weroniki Sherborne,
- zabawy Fundamentalne elementy metody C. Rose i G. Dryden,
- metoda malowania dziesięcioma palcami R. Show,
- elementy metody Muzykoterapii,
- elementy metody Betii Strauss,
- elementy metody – Pedagogika Zabawy.
Każdy opiekun przy wyborze metod kieruje się przede wszystkim ich skutecznością oraz celem, który chce osiągnąć oraz możliwościami dzieci.
IV. Zasady pracy
Na każdym etapie pracy obowiązują opiekuna zasady dydaktyki. Przestrzeganie ich zapewnia lepszą realizację zakładanych celów kształcenia.
Fundamentalną sprawą jest oparcie pracy z tak małymi dziećmi na następujących zasadach:
- zasada bezpieczeństwa:
- dostosowanie pod kątem bezpieczeństwa zabawek, przedmiotów, sprzętu,
- wyeliminowanie bodźców (hałas, płacz), które wpływają negatywnie na układ nerwowy dziecka.
- zasada indywidualizacji:
- wiedza na temat przebiegu zmian rozwojowych,
- znajomość możliwości psychomotorycznych dziecka,
- poznanie psychofizycznych potrzeb dziecka.
- zasada działania na konkrecie:
- poznanie przez dziecko przedmiotów w otaczającym go świecie poprzez dotyk, ogląd, manipulację.
- zasada akceptacji oraz właściwego kontaktu z dzieckiem:
- akceptacja dziecka,
- szanowanie uczuć dziecka,
- dostrzeganie indywidualności dziecka,
- nagradzanie dziecka pochwałą, uznaniem,
- wchodzenie z dzieckiem w interakcje.
- zasada konsekwentnego postępowania:
- równe traktowanie dzieci,
- różnicowanie wymagań w stosunku do wieku dziecka.
- zasada aktywizacji:
- zachęcanie dziecka do działania,
- zachęcanie dziecka do działania pomimo niepowodzeń.
V. Współpraca z rodzicami.
W naszym żłobku priorytet stanowi pełna współpraca z rodzicami. Osiągnięcie pełniej współpracy z dziećmi w grupie uzależnione jest w dużej mierze od przepływu informacji rodzic-opiekun. Rola rodziców w tej szczególnej formie pracy jest wyjątkowa. Częste świadome i wielopłaszczyznowe kontakty rodziców z opiekunami wpływają na rozwój dziecka, gwarantują stały dopływ informacji zwrotnej o postępach, sukcesach czy też porażkach dzieci.
Współpraca rodziców z opiekunami, a także możliwość wymiany doświadczeń między rodzicami oraz współuczestnictwo w zajęciach ( indywidualnych, otwartych) uroczystościach i imprezach, pozwalają na stwarzanie sytuacji do czynnej obserwacji i działalności na rzecz własnego dziecka.
Harmonijnie układająca się współpraca z rodzicami jest równie ważna dla rozwoju opiekuna. Przede wszystkim stale aktywizuje go i zachęca do intensywnego działania na rzecz dzieci, praca jego staje się łatwiejsza, daje coraz lepsze efekty i więcej osobistej satysfakcji.
VI. Nawyki i usamodzielnianie
W żłobku dziecko uczone jest samodzielności, co za tym idzie rzadko jest wyręczane. Widzi ono dookoła siebie inne dzieci radzące sobie lub próbujące sobie poradzić z ubieraniem, myciem rączek myciem zębów czy jedzeniem i próbuje je naśladować. Oczywiście wszystko odbywa się pod okiem czujnych opiekunek, które służą pomocą. W ten sposób dziecko szybko nabiera wprawy w czynnościach samoobsługowych, dzięki czemu zwiększa się również jego poczucie sprawstwa (czyli bardzo ważne dla tożsamości człowieka poczucie wpływu na to, co się z nim samym i z jego otoczeniem dzieje). Kiedy dziecko wie, że potrafi zrobić różne rzeczy samo, wzrasta jego samoocena, jest odważniejsze i łatwiej sobie radzi w różnych sytuacjach. Nawyki nabywane przez dzieci w żłobku:
- Nauka samodzielnego jedzenia posiłków:
- nabieranie łyżką pokarmu,
- doprowadzanie go do ust,
- prawidłowe trzymanie i posługiwanie się łyżką,
- prawidłowe trzymanie i posługiwanie się łyżką.
- Nauka samodzielnego picia z kubeczka:
- trzymanie kubeczka,
- picie z kubeczka bez zalewania ubrania.
- Wyrabianie u dzieci nawyku porządkowego:
- zbieranie zabawek,
- odkładanie ich na ustalone miejsce,
- zasuwanie krzesełka po odejściu od stolika,
- rozpoznawanie swojego znaczka (szatnia, sala, sypialnia).
- Wyrabianie nawyku używania form grzecznościowych:
- dziękuję,
- proszę,
- przepraszam,
- dzień dobry,
- do widzenia.
- Sygnalizowanie potrzeb fizjologicznych:
- sygnalizowanie po fakcie,
- sygnalizowanie potrzeb fizjologicznych,
- wysadzanie na nocnik,
- nauka korzystania z toalety przez starsze dzieci.
- Nauka samodzielnego rozbierania się i ubierania (dolne części ubranka, kapci, bucików)
- Nauka korzystania z łazienki:
- podwijanie rękawów,
- rozpoznawanie znaczka (z ręcznikiem),
- mycie rączek i buzi (z pomocą opiekuna),
- próby samodzielnego wycierania rączek ręcznikiem,
- mycie zębów (z pomocą opiekuna).
VII. Treść i struktura programu
Program obejmuje poziomy pracy:
I. Poziom pierwszy – poziom zmysłowy jego zadania opierają się przede wszystkim na dostarczaniu bodźców, mających na celu pobudzenie zmysłów małego dziecka. Obejmuje on ćwiczenia w obszarach: dotyku, smaku, wzroku, słuchu i węchu, a ponadto ćwiczenia oddechowe, które mają na celu przygotować dziecko do nauki mowy oraz ćwiczenia rozwijające sprawność ruchową.
II. Poziom drugi – poznawczy zawiera ćwiczenia mające na celu stymulowanie rozwoju poprzez doświadczenia w zabawie i obserwację efektów swoich działań. Są to:
- ćwiczenia rozwijające percepcję i pamięć wzrokową,
- ćwiczenia percepcji, pamięci słuchowej i koordynacji słuchowo – ruchowej,
- ćwiczenia z zakresu rozwoju mowy i myślenia,
- ćwiczenia motoryki dużej i małej,
- ćwiczenia orientacji przestrzennej.
I Poziom zmysłowy – czyli poznanie poprzez zmysły.
Ćwiczenia zmierzające do poznania samego siebie:
- Ćwiczenia pozwalające na poznanie własnych dłoni;
- Ćwiczenia pozwalające na poznawanie i wyczuwanie kończyn górnych;
- Ćwiczenia pozwalające na poznanie i wyczuwanie własnych nóg;
- Wyczuwanie swojej głowy z otwartymi, następnie zamkniętymi oczami;
- Ćwiczenia zmierzające do poznania doznań termicznych;
- Ćwiczenia zmierzające do rozpoznania różnych struktur powierzchniowych;
- Ćwiczenia zmierzające do poznania drugiej osoby, sposobu komunikowania i przekazywania informacji i emocji drugiemu człowiekowi;
- Ćwiczenia rozwijające zmysł smaku i węchu;
- Ćwiczenia rozwijające percepcję wzrokową i koordynacje wzrokowo – ruchową;
- Ćwiczenia rozwijające percepcję i wrażliwości słuchową;
Ćwiczenia te mają za zadanie kształtowanie i rozwijanie umiejętności odbierania, rozpoznawania oraz naśladowania odgłosów, dźwięków z najbliższego otoczenia;
- Ćwiczenia wstępne do nauki mowy;
- Ćwiczenia przygotowujące do nauki mówienia;
- Ćwiczenia rozwijające motorykę dużą i małą.
II POZIOM POZNAWCZY
Zabawa jest podstawową formą aktywności dziecka. Podczas zabawy dziecko poznaje otaczający go świat, zdobywa o nim informacje, wzbogaca swoje doświadczenie i przyswaja coraz to nowe umiejętności. W toku zabaw będą prowadzone ćwiczenia rozwijające sferę poznawczą.
1. Ćwiczenia rozwijające percepcje i pamięć wzrokową.
Zmysł wzroku spełnia szczególną rolę w rozwoju procesów poznawczych i nabywaniu przez dziecko doświadczeń:
- obserwowanie,
- wyszukiwanie,
- układanie,
- porównywanie,
- dobieranie i zgadywanie,
- porządkowanie i grupowanie,
- składanie,
- rysowanie i malowanie,
- zabawa z masą.
2. Ćwiczenia percepcji, pamięci słuchowej i koordynacji słuchowo – ruchowej
Rozszerzając zakres słyszanych i odtwarzanych dźwięków, a także prostych układów rytmicznych, słuch dziecka staje się wrażliwy, doskonali i przygotowuje się do dalszego etapu rozwoju:
a) Ćwiczenia wrażliwości słuchowej;
b) Ćwiczenia spostrzegawczości słuchowej i koordynacji słuchowo – ruchowej.
3. Ćwiczenia rozwijające mowę i myślenie
Rozwój mowy rozpoczyna się razem z rozwojem poznawczym dziecka:
a) Dziecko uczy się rozumieć to, co do niego mówimy, a dopiero później uczy się mowy:
− ćwiczenia narządów mowy,
− ćwiczenia oddechowe,
− ćwiczenia i zabawy dźwiękonaśladowcze i mimiczne,
− ćwiczenia rozwijające i wzbogacające słownik i pamięć słowną.
b) Słuchanie nazw i wskazywanie odpowiadających im desygnatów:
4. Ćwiczenia rozwijające rozumienie prostych zdań, poleceń, czynności i prostych związków logicznych.
5. Ćwiczenia poznawcze motoryki dużej i małej.
Doskonalimy ogólna sprawność ruchową dziecka poprzez ćwiczenia, które nie powinny być zbyt długie, monotonne i nużące:
− ćwiczenia kształtujące postawę,
− ćwiczenia w chodzeniu i bieganiu,
− ćwiczenia równoważne,
− ćwiczenia na czworakach,
− ćwiczenia w toczeniu i rzucaniu,
− ćwiczenia rąk,
− ćwiczenia dłoni,
− ćwiczenia palców.
6. Ćwiczenia orientacji przestrzennej:
− poznanie własnego schematu ciała,
− zapoznanie z umownymi oznaczeniami stron ciała,
− zapoznanie ze znaczeniem określeń przyimkowych: na, pod, za, obok,
− kształtowanie relacji ja – przedmiot.
7. Ćwiczenia orientacji w schemacie ciała drugiej osoby stojącej naprzeciw:
− ćwiczenia w parach,
− zabawy z naśladowaniem.
Treści programu są ułożone w taki sposób, aby dziecko mogło utrwalić dotychczasową wiedzę oraz nabywać nowe miejętności, które wpłyną na prawidłowy jego rozwój.
Tematyka zajęć dotyczy:
- życia codziennego w placówce,
- życia rodzinnego,
- środowiska przyrodniczego,
- obrzędów i tradycji.
VIII. Założenia ewaluacyjne.
Do założeń ewaluacyjnych zaliczamy:
- obserwacja,
- prace plastyczne,
- rozmowy z rodzicami grupowe i indywidualne,
- ankieta do rodziców,
- opinia dzieci,
- dniu otwarte,
- piknik rodzinny.
IX. Uwagi o realizacji programu
Należy pamiętać, aby proponowane ćwiczenia były dostosowane do możliwości indywidualnych każdego dziecka.
Zarówno mowę, jak i myślenie kształtujemy podczas wszystkich zajęć, ważne jest, aby dziecko podczas wszystkich proponowanych zabaw miało dostarczone prawidłowe wzorce.
Poprzez świadome organizowanie dziecku sytuacji i czynności wymagających rozumienia i znajomości pojęć przestrzennych zapewniamy dziecku właściwą drogę do rozwoju orientacji przestrzennej oraz do poznania i zrozumienia stosunków przestrzennych zachodzących w otoczeniu:
W planowaniu pracy edukacyjnej kierujemy się 7 zasadami dobrej edukacji, które zostały opracowane przez Fundację Rozwoju Dzieci:
- Zawsze, wszędzie, dla każdego. Oznacza to, że mamy świadomość tego, że rozwój małych dzieci, możemy wspomagać zawsze i wszędzie.
- Zintegrowana, spójna, kompleksowa. Oznacza to, że edukacją obejmujemy „całe” dziecko, a nie tylko pewne jego „aspekty”.
- Oparta na otwartości i współpracy ludzi i instytucji. Oznacza, to że nie rościmy sobie wyłącznego patentu na edukację małego dziecka. Współpracujemy z rodzicami, którzy są pierwszymi nauczycielami dzieci oraz instytucjami, które działają dla dobra dziecka.
- Uważna na dzieci. Oznacza to, że w swoich działaniach wychodzimy do potrzeb dzieci, traktujemy je podmiotowo.
- Wzbudza ciekawość i radość. Dzieci mają naturalną ciekawość świata, czerpiąc radość z jego poznawania. Oznacza to, że promujemy aktywne formy współpracy z dziećmi.
- Przygotowuje do życia. Oznacza to, że od najmłodszych lat dziecka, uświadamiamy mu, czym jest odpowiedzialność (odpowiednio do wieku rozwojowego).
- Zapewnia poczucie bezpieczeństwa (wszystkim). Dziecko najlepiej rozwija się, kiedy ma poczucie własnej wartości, nie boi się. Oznacza to, że wierzymy w możliwości każdego dziecka, mówimy i okazujemy mu wiarę w jego możliwości.
W codziennej pracy należy zgodnie z ideą pracy z dziećmi Celestyna Freneta, stale brać pod uwagę naturalną ciekawość i nawet chwilowe zainteresowania dzieci – nie zależnie od wcześniejszych planów. Pozwoli to na maksymalne zaangażowanie podopiecznych.
Opracowanie:
mgr Agnieszka Bujewska
mgr Adrianna Wesołowska
